Na wstępie zaznaczyć należy, że poniższy wpis dotyczy wyłącznie grzywny, o której mowa w Kodeksie karnym. Grzywnę kojarzymy bowiem nie tylko jako karę za przestępstwo, ale także jako karę za
wykroczenie przewidzianą w Kodeksie wykroczeń. Z uwagi na istotne różnice zachodzące między tymi karami w zależności kwalifikowania zachowania sprawcy, grzywnie za wykroczenie poświęcony zostanie odrębny wpis.
Grzywna – wymieniona w art. 32 Kodeksu karnego, jest karą posiadającą najniższy abstrakcyjny stopień dolegliwości.
Sąd może orzec grzywnę wówczas, jeśli właściwy przepis odnoszący się do danego czynu zabronionego (tj. znajdujący się w części szczególnej Kodeksu karnego) taką możliwość przewiduje:
Przykład:
Art. 208. [Rozpijanie małoletniego]
Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Sąd może orzec grzywnę także zamiast kary pozbawienia wolności – przewidziana przez Ustawodawcę instytucja z art. 37a Kodeksu karnego, albo przepisy dotyczące nadzwyczajnego złagodzenia kary – art. 60 Kodeksu karnego.
Grzywna może stanowić jedyną karę, którą Sąd wymierzy, ale także może być orzeczona obok kary pozbawienia wolności.
np.
-sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął (art. 33 § 2 k.k.)*
-Sąd wymierzając karę pozbawienia wolności, zawiesza jej wykonanie, a wymierzenie grzywny obok kary pozbawienia wolności na innej podstawie nie jest możliwe (art. 71 k.k.)
Uwaga
*Na podstawie art. 33 § 2 nie można orzec grzywny obok kary 25 lat pozbawienia wolności ani też obok kary dożywotniego pozbawienia wolności.
Szczególną podstawę wymierzenia grzywny kumulatywnej (tj. obok innej kary) przewidują przepisy art. 289 § 4 (zabór pojazdu w celu krótkotrwałego użycia) oraz art. 309 k.k. (w zw. z art. 296 § 3, art. 297 § 1 i art. 299 k.k. – przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu).
Należy wspomnieć, że niektóre ustawy szczególne przewidują w sankcji obligatoryjne grzywny kumulatywne tj. obowiązek orzeczenia przez Sąd grzywny i kary pozbawienia wolności (np. art. 171 ust. 1 Prawa bankowego).
Wysokość grzywny:
Zgodnie z art. 33 Kodeksu karnego:
§ 1. Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540.
§ 3. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2000 złotych.
Sąd bada zatem każdorazowo w jakiej sytuacji materialnej/życiowej znajduje się oskarżony, tak by zgodnie z dyrektywami wymiaru kary, dolegliwość kary nie przekraczała stopnia winy. Warto zatem zadbać by w aktach sprawy znalazły się wszelkie dowody potwierdzające istnienie zobowiązań wpływających na ocenę sytuacji finansowej.
Uwaga:
Przesłanka dochodów sprawcy odnosi się do wszystkich dochodów (podlegających i niepodlegających opodatkowaniu), jakie w chwili orzekania sprawca uzyskuje z wszelkich źródeł. W piśmiennictwie można spotkać pogląd, że zakres terminu „dochody” w rozumieniu art. 33 § 3 k.k. obejmuje obok dochodów rzeczywistych także potencjalne, przy czym uwzględnienie dochodów potencjalnych „[…] powinno mieć miejsce wyłącznie w sytuacji, gdy sprawca celowo uchyla się od pracy” (J. Szumski [w:] M. Kalitowski i in., Kodeks…, t. 2, s. 17–18). Należy uznać, iż tzw. dochody potencjalne wchodzą w zakres ostatniej przesłanki podanej w art. 33 § 3 k.k., tj. możliwości zarobkowych, która została wprowadzona – obok dochodów sprawcy – właśnie pod kątem tych sytuacji, gdy sprawca mimo braku dochodów albo oprócz nich posiada możliwości ich zwiększenia czy uzyskania. (G. Łabuda [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021, art. 33.)
Modyfikacja wysokości grzywny:
Informacyjnie wskazując – Ustawodawca określił tzw. widełki wysokości grzywny w art. 33 k.k., jeśli ustawa nie stanowi inaczej….więc warto wiedzieć, że :
a)w przypadku skorzystania z instytucji z art. 37a § 1 k.k. (wymierzenie grzywny zamiast kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 8 lat), Sąd wymierza grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych. Podobnie w przypadku niektórych przepisów karnych pozakodeksowych tj. zawartych w innych ustawach jak np. Prawo budowlane – art. 91a (naruszenie obowiązku utrzymania obiektu budowlanego w należytym stanie) – liczba stawek dziennych nie może być mniejsza niż 100 – celowo zatem Ustawodawca zaostrza odpowiedzialność za niektóre przestępstwa,
b)kara nadzwyczajnie obostrzona co prawda nie może przekroczyć 810 stawek dziennych grzywny (art. 38 § 2 k.k.), ale w odniesieniu do niektórych przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu – kwalifikowanego nadużycia zaufania z art. 296 § 3 k.k., tzw. oszustwa kapitałowego z art. 297 § 1 k.k. oraz prania brudnych pieniędzy z art. 299 k.k., jak również kilku przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów z art. 270a § 1 i 2, art. 271a § 1 i 2, art. 277a k.k. – ustawodawca przewidział górną granicę grzywny orzeczonej obok kary pozbawienia wolności na poziomie 3000 stawek dziennych,
c)kodeks karny przewiduje w zakresie niektórych czynów np. art. 221 k.k. (niezawiadomienie o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej oraz niesporządzenia lub nieprzedstawienia dokumentacji) czy 255 § 3 k.k. (przestępstwo publicznego pochwalania popełnienia przestępstwa), że górna granica grzywny wynosi 180 stawek dziennych,
d) w przypadku przestępstw ujętych w innych ustawach niż kodeks karny, gdy ustawodawca nie wskazuje dolnej granicy kary, zawsze wynosi ona 100 zł. Tak określona dolna granica grzywny kwotowej wynika z art. 11 § 4 Ustawy przepisy wprowadzające kodeks karny.
Reasumując – zarówno podstawa orzeczenia o grzywnie, jak i jej wysokość zależy od wielu czynników. Najważniejsze jest jednak aby w toku postępowania przekonać Sąd by rozważając wymiar i rodzaj kary uwzględnił pod uwagę wszystkie korzystne okoliczności, tak by późniejszy skazany mógł bez obaw przystąpić do wykonania kary.
O grzywnie mówi się często, że jest to najłagodniejsza kara – oczywiście jest to stwierdzenie, z którym można dyskutować, bo dla każdego co innego jest karą adekwatnie dolegliwą. Niemniej jednak, co wymaga podkreślenia, warto wiedzieć, że w momencie gdy zapadnie prawomocny wyrok skazujący, a informacja o skazaniu trafi do Krajowego Rejestru Karnego, to w przypadku kary grzywny skazanie ulega zatarciu (a więc uznaje się je za niebyłe) już z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania (art. 107 § 4a). Informacja ta może mieć znaczenie w momencie gdy np. negocjujemy wymiar kary z prokuratorem, który następnie kieruje wniosek o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy do Sądu, albo gdy oskarżony sam proponuje wymiar kary chcąc dobrowolnie poddać się karze.
Dziękujemy za poświęcony czas – w razie wątpliwości w powyższym zakresie, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.
