OBROŃCA

Kim jest obrońca?

Zgodnie z art. 82 Kodeksu postępowania karnego Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych.

A zatem gdy mowa o obrońcy, obracamy się w sferze postępowania karnego – (ale nie tylko, także w postępowaniach w sprawach o wykroczenia, osoba która występuje w postępowaniu w charakterze obwinionego także może korzystać z pomocy obrońcy. Podobnie jest w postępowaniach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe)

Uprawnienie do ustanowienia obrońcy wynika wprost z przepisów – choćby art. 6 Kodeksu postępowania karnego wskazuje zatem że Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.

Obrońcą jak już wcześniej wskazano może być adwokat lub radca prawny. Nie może jednak być obrońcą adwokat czy radca prawny, który wobec toczącego się postępowania dyscyplinarnego został zawieszony w czynnościach. 

Kto może ustanowić obrońcę?

Każdy, kto posiada status podejrzanego, a zatem już na etapie postępowania przygotowawczego. Co również istotne – niekiedy zdarza się, że do Kancelarii sam zainteresowany zgłosić się nie może, a robią to w jego imieniu inne osoby. Dzieje się tak zwłaszcza, kiedy potencjalny Klient jest zatrzymany i nie ma możliwości samodzielnego ustanowienia obrońcy. 

Warto zatem wiedzieć, że w takich sytuacjach zgodnie z art. 83 Kodeksu postępowania karnego, do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego.

W tym miejscu – należy podkreślić, że zgodnie z przywołanym przepisem, osobą która ustanowi obrońcę, wcale nie musi być osoba najbliższa – może to być nawet znajomy, który był jedynie świadkiem zatrzymania. 

O ustanowieniu obrońcy niezwłocznie zawiadamia się podejrzanego, który przy pierwszej możliwej okazji powinien ten wybór potwierdzić bądź go nie zaakceptować. 

Czy w każdym przypadku konieczne jest ustanowienie obrońcy?

Oczywiście – nie. Zasadą jest, że taka możliwość jest uprawnieniem procesowym, która to reguła doznaje jednak pewnych ograniczeń. Ustawodawca przewidział bowiem sytuacje, w których obrona ma charakter obowiązkowy. I tak będą to następujące przypadki wymienione w art. 79 i 80 Kodeksu postępowania karnego, gdy:

Oskarżony:

– nie ukończył 18 lat,

-jest głuchy, niemy lub niewidomy;

-zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona;

-zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.

Poza tym, obrona taka będzie konieczna jeśli sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę, a także wtedy gdy oskarżonemu zarzucono zbrodnię a sprawa toczy się w pierwszej instancji przed sądem okręgowym.

Obrońca z urzędu

Co w sytuacji gdy podejrzany chciałby skorzystać z pomocy obrońcy a nie jest w stanie ponieść kosztów jego ustanowienia?

Ustawa przewiduje możliwość skorzystania z instytucji obrońcy z urzędu. Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

Co istotne podstawą odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu nie może być skorzystanie przez oskarżonego z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2020 r. poz. 2232 oraz z 2021 r. poz. 159).

Uwaga     – Sąd może jednak cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono. 

I w tym miejscu należy poczynić uwagę, bowiem Klienci często mylnie postrzegają instytucję obrońcy z urzędu wyobrażając sobie, że rolę taką wykonuje jakiś odrębny rodzaj prawników. Nic bardziej mylnego,  warto wiedzieć, że obrońcy z urzędu to nikt inny niż adwokaci czy radcowie prawni, którzy znajdują się na liście obrońców, do której dostęp mają sądy, które właściwego profesjonalistę wyznaczają. Hipotetycznie zatem, każdy adwokat czy radca prawny ma możliwość występowania w sprawie w charakterze obrońcy z urzędu – samo rozwiązanie ma bowiem zapewnić zainteresowanemu szybki dostęp do pomocy prawnej udzielonej przez profesjonalistę.

Na koniec 

Doświadczenie pokazuje, że choć ustawodawca uznaje udział obrońcy za obowiązkowy tylko w określonych wypadkach, to w istocie większość spraw wymaga konsultacji profesjonalisty. W chwili gdy akt oskarżenia trafił już do sądu, oskarżony otrzymując na piśmie, pouczenie pisane drobnym drukiem – zazwyczaj jednak nie zapoznaje się z jego treścią, a co za tym idzie pozostaje w nieświadomości co do swoich uprawnień, ale też obowiązków. 

W celu uzyskania kompleksowej pomocy prawnej w związku z toczącym się postępowaniem karnym, zachęcamy Państwa do kontaktu z naszymi adwokatami – występującymi na dzień w licznych procesach karnych.