W jakim terminie zapłacić grzywnę?

W poprzednim wpisie : Grzywna jako kara za przestępstwo. Podstawowe zagadnienia. poruszana była tematyka grzywny jako kary, którą Sąd orzeka za przestępstwo.

W tej części pochylamy się nad kwestią dotyczącą terminu zapłaty grzywny. Gdy opadnie kurz po wydanym wyroku, wiele osób zadaje sobie pytanie – gdzie i w jakim terminie należy uregulować grzywnę, a także co się stanie w przypadku zaniechania zapłaty?

Przenosząc się na grunt Kodeksu karnego wykonawczego, wskazać należy, że zgodnie z art. 44 § 1 k.k.w. – skazanego na grzywnę sąd wzywa do jej uiszczenia w terminie 30 dni.

Skazanego, a zatem osobę, w stosunku do której zapadł prawomocny wyrok karny skazujący.

W praktyce wygląda to w ten sposób, że Sąd kieruje wezwanie do zapłaty grzywny na adres skazanego figurujący w aktach – dlatego też bardzo ważne jest aktualizowanie swoich danych teleadresowych w razie ich zmiany w trakcie postępowania. W wezwaniu wskazana jest wysokość grzywny jaka ma zostać uiszczona. Należność jest określana kwotowo. Wezwanie zawiera wszelkie dane do zapłaty – numer konta, wskazanie pod jakim tytułem i na czyją rzecz należy dokonać płatności. Co istotne – wezwanie to zawiera także pouczenie o konsekwencjach braku uregulowania grzywny w terminie, a do tych należy przede wszystkim ściągnięcie grzywny w drodze egzekucji.

Egzekucja ma charakter względnie obligatoryjny, może nie być prowadzona wtedy, gdy z okoliczności sprawy wynika, że byłaby bezskuteczna – ale uwaga, grzywna ot tak „nie przepada”, bowiem Sąd może zamienić ją na – pracę społecznie użyteczną (art. 45 § 1 k.k.w.)bądź zastępczą karę pozbawienia wolności (art.46 § 1 k.k.w.) – o czym w dalszej części.

W razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu grzywnę ściąga się w drodze egzekucji, która jest prowadzona przez komornika sądowego. Wszczęcie egzekucji następuje na podstawie tytułu wykonawczego – prawomocnego wyroku sądu stanowiącego tytuł egzekucyjny, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 776, art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 26 k.k.w.).

Według art. 25 § 1 k.k.w. egzekucja orzeczonej kary grzywny prowadzona jest według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 26 k.k.w. do tytułów egzekucyjnych mają zastosowanie art. 776–795 k.p.c.

Co w razie niemożności uiszczenia grzywny:

Sąd zawsze rozważając konkretny przypadek może:

a)zamienić grzywnę na pracę społecznie użyteczną – art. 45 § 1 k.k.w., ale czynić może to wtedy gdy chodzi o grzywnę nieprzekraczającą 120 stawek dziennych oraz gdy skazany w ogóle wyrazi chęć wykonywania pracy i nie ma przeciwwskazań do wykonywania przez niego pracy (np. kalectwo, choroba). Wówczas przyjmuje się, że dziesięć stawek dziennych grzywny jest równoważnych miesiącowi pracy społecznie użytecznej, z zaokrągleniem, w górę, do pełnego miesiąca. Pracę społecznie użyteczną określa się w miesiącach oraz ustala wymiar godzin pracy od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym.

W przypadku grzywny określonej kwotowo, górna granica grzywny podlegającej zamianie nie może przekroczyć 240 000 złotych, a miesiąc pracy społecznie użytecznej jest równoważny grzywnie w kwocie do 20 000 złotych.

Stosownie do art. 47 § 2 k.k.w., skazany może w każdym czasie zwolnić się od wykonania pracy społecznie użytecznej przez złożenie kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia tytułem grzywny

b)zarządzić wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności gdy:

-skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej zamienionej na podstawie art. 45 albo uchyla się od jej wykonania, lub

-zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.

Wówczas przyjmuje się, że jeden dzień pozbawienia wolności jest równoważny dwóm stawkom dziennym grzywny. Kara zastępcza nie może przekroczyć 12 miesięcy pozbawienia wolności, jak również górnej granicy kary pozbawienia wolności za dane przestępstwo, a jeżeli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy.

Do grzywny określonej kwotowo, stosuje się powyższe regulacje, z tym że jeden dzień pozbawienia wolności jest równoważny grzywnie w kwocie od 20 do 4000 złotych.

W przypadku zamiany na zastępczą karę pozbawienia wolności – natychmiastowe uiszczenie grzywny, powoduje zwolnienie od odbycia kary.

c)jeżeli skazany, z przyczyn od niego niezależnych, nie uiścił grzywny, a wykonanie tej kary w innej drodze okazało się niemożliwe lub niecelowe, sąd może, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, grzywnę umorzyć w części, zaś wyjątkowo – również w całości. Nie zarządza się egzekucji, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna (art. 51 § 1 k.k.w.)

Podstawa umorzenia grzywny musi mieć charakter trwały, przeszkody przemijające lub nawet długotrwałe stanowią wyłącznie przesłankę zawieszenia postępowania wykonawczego (M. Melezini, Kara grzywny…, s. 329). Ustawodawca wymaga, aby niemożność miała charakter obiektywny, tj. występowała niezależnie od skazanego. Stan ten nie może zostać w jakimkolwiek stopniu spowodowany świadomym działaniem lub zaniechaniem skazanego, w konsekwencji którego następuje zmiana jego sytuacji majątkowej. Przy tym nie ma istotnego znaczenia cel, dla którego skazany przejawił takie zachowanie (K. Dąbkiewicz [w:] Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, LEX/el. 2020, art. 51.).

Szczególnie uzasadniony wypadek na gruncie przepisu art. 51 k.k.w., to zaistnienie po wydaniu wyroku orzekającego grzywnę, koszty sądowe lub środek karny, takiego zdarzenia, które powoduje, że rozstrzygnięcie to staje się dla skazanego i jego najbliższych nadmiernie represyjne, niesprawiedliwe w odczuciu społecznym. Z taką sytuacją mielibyśmy zaś do czynienia gdyby skazanego i jego rodzinę dotknęło zdarzenie nagłe, porównywalne z klęską żywiołową (np. pożar, powódź, inna katastrofa lub ciężka choroba, ciężkie kalectwo), które spowodowałoby wydatne pogorszenie sytuacji majątkowej i stanowiłoby poważne zagrożenie dla podstaw egzystencji skazanego i jego najbliższych (Postanowienie SA w Lublinie z 11.05.2011 r., II AKzw 412/11)

Rozłożenie na raty (art. 49 k.k.w.):

Poza powyższymi przypadkami warto również mieć świadomość, że w każdej sytuacji jeżeli natychmiastowe wykonanie grzywny pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki sąd może rozłożyć grzywnę na raty na czas nieprzekraczający 1 roku, licząc od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym zakresie.

W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, a zwłaszcza wówczas, gdy wysokość grzywny jest znaczna, można rozłożyć grzywnę na raty na okres do 3 lat.

Ustalenie okoliczności, o jakich stanowi art. 49 k.k.w., może nastąpić na podstawie każdego dowodu wskazującego na rzeczywistą sytuację majątkową skazanego, jego dochody, możliwości zarobkowe, sytuację osobistą i rodzinną (postanowienie SA w Lublinie z 5.11.2008 r., II AKzw 854/08, OSA 2010/3, poz. 13).

Pojęcie „znaczna wysokość grzywny” jest nieokreślone i trudne do zdefiniowania, albowiem od sytuacji majątkowej i zarobkowej skazanego zależy, czy będzie mógł uiścić karę grzywny bez znacznego uszczerbku majątkowego dla siebie i rodziny. Określona kwota dla jednych osób może być już znaczna, dla innych jeszcze nie (M. Wysocka, Odroczenie i rozłożenie na raty…, s. 309).

Zdarza się zatem, że z różnych przyczyn skazany grzywny nie zapłaci – warto natomiast uzbroić się w wiedzę z czym brak wykonania kary może się wiązać. Doświadczenie uczy, że po pierwsze warto czytać pouczenia zawarte w treści pism sądowych, a po drugie że warto korzystać z fachowej pomocy w chwili, gdy podjęte przez Sąd konkretne działania mające na celu wyegzekwowanie grzywny, są szczególnie i nadmiernie dotkliwe.

Dziękujemy za lekturę oraz zapraszamy do kontaktu!

W poprzednim wpisie : Grzywna jako kara za przestępstwo. Podstawowe zagadnienia., poruszana była tematyka grzywny jako kary, którą Sąd orzeka za przestępstwo.