Jak oszacować wysokość dochodzonych alimentów?
Podstawą oszacowania wysokości alimentów jest art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który w § 1 stanowi „ Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego”
Powyższe odnosi się zarówno do świadczeń alimentacyjnych rodziców wobec dzieci, jak i świadczeń alimentacyjnych wobec innych zobowiązanych i wobec innych uprawnionych niż małoletnie dzieci.
Co to oznacza?
Kluczem do zrozumienia intencji ustawodawcy jest zdekodowanie pojęcia usprawiedliwione potrzeby. Skoro usprawiedliwione – nie chodzi zatem o zaspokajanie przez zobowiązanego wszystkich potrzeb uprawnionego.
W tym miejscu odróżnić należy sytuację, w której określa się zakres świadczeń alimentacyjnych rodziców wobec dzieci, od sytuacji ustalania wysokości obowiązku alimentacyjnego wobec pozostałych uprawnionych do alimentacji. Ustalając obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci należy pamiętać o obowiązującej zasadzie równej stopy życiowej – jeśli rodzice mają wysokie możliwości majątkowe i zarobkowe, to powinni zaspokajać potrzeby dzieci na wyższym (równym sobie) poziomie niż ich wyłącznie usprawiedliwione potrzeby – tak by nie powodować sytuacji, w której rodzic zaspokaja jedynie elementarne potrzeby życiowe dziecka, a sam żyje na znacznie wyższym poziomie np. wyjeżdża na luksusowe zagraniczne wakacje – wówczas małoletni także powinien mieć taką możliwość. Podobnie gdy chodzi o dostęp do usług medycznych – jeśli rodzic może pozwolić sobie i korzysta z prywatnej ochrony zdrowia – nie ma podstaw by oczekiwać, że dziecko korzystać będzie wyłącznie z zasobów publicznych.
Usprawiedliwione potrzeby to np. potrzeby w postaci zapewnienia mieszkania, wyżywienia, ubrania, higieny, leczenia i te aspekty dotyczą każdego uprawnionego.
Pojęcie to nie jest jednak tożsame z pojęciem potrzeb koniecznych, służących zabezpieczeniu podstawowych potrzeb egzystencji. Zakres usprawiedliwionych potrzeb zawsze będzie zależny od osoby uprawnionego. Można bowiem wyobrazić sobie, że potrzeby noworodka od potrzeb dorosłej osoby będą się kształtować odmiennie. Podobnie jak potrzeby osoby zdrowej od tej przewlekle chorej.
Te dodatkowe koszty to choćby wydatki związane z nauką w szkole, zajęciami pozalekcyjnymi (nie tylko naukowymi w formie korepetycji, ale także np. sportowymi, muzycznymi), wyjazdami wakacyjnymi, rozrywką, zakupem sprzętu sportowego, dodatkowymi kursami, itd. W przypadku szacowania usprawiedliwionych potrzeb osób dorosłych, należy uwzględnić także dotychczasowymi sposób życia uprawnionego.
Uwaga – niekiedy dodatkowe koszty zdają się być sztucznie wygenerowane dla potrzeb postępowania w Sądzie – warto zatem to weryfikować i zwrócić uwagę Sądu na to, że niektóre wykazane potrzeby w istocie nie odpowiadają tym usprawiedliwionym – np. nie sposób przyjąć, że zdrowe dziecko, wymaga suplementacji na poziomie kilkuset złotych miesięcznie, albo za usprawiedliwiony wydatek dla 2 latka nie można uznać zakupu specjalistycznego sprzętu sportowego;
Wykonanie obowiązku alimentacyjnego poprzez osobiste starania, obciążenie obowiązkiem w całości
Zgodnie z art. 135 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego
Co to oznacza?
Zasadą jest, że obowiązek alimentacyjny rozkłada się po równo na zobowiązanych do alimentacji. Niemniej jednak, w przypadku, gdy np. dziecko zamieszkuje z jednym z rodziców, to nie ulega wątpliwości, że zakres obowiązków tego rodzica jest nieporównywalnie szerszy niż rodzica, który realizuje jedynie kontakty i zobowiązany jest wyłącznie do ponoszenia alimentów w określonej wysokości. W takim wypadku przy ustalaniu obowiązku alimentacyjnego osoby, poświęcającego mniej czasu na zajmowanie się uprawnionym, Sąd winien w większym zakresie uwzględniać wkład w postaci osobistych starań np. drugiego z rodziców, który na co dzień sprawuje pieczę nad dzieckiem.
Osobiste starania to przede wszystkim czynności życia codziennego w postaci przygotowywania posiłków, prania odzieży, doglądania w czasie choroby, pomocy w nauce, dbania o wspólne miejsce zamieszkania (sprzątanie)
Szczegółowy zakres obowiązku każdego z zobowiązanych zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Nie można wykluczyć sytuacji, w której rodzic (lub osoba zajmująca się osobą niepełnosprawną) swój obowiązek alimentacyjny będzie w całości wykonywał poprzez osobiste starania. Może się tak dziać choćby wtedy, gdy uprawniony do alimentów wymaga całodobowej opieki, a co za tym idzie w przypadku dzieci, ten kto sprawuje piecze, nie jest w stanie podjąć jakiejkolwiek pracy zarobkowej.
W odniesieniu do kwestii alimentacji małoletnich, niesamodzielnych dzieci – należy uwzględnić, że osobiste starania będą inaczej oceniane, w zależności od wieku dziecka. Młodsze dziecko niewątpliwie wymaga dołożenia większych starań o jego rozwój, zadbania o zaspokojenie podstawowych potrzeb jak choćby przygotowanie posiłków. Innym poziomem samodzielności charakteryzuje się kilkulatek, w przeciwieństwie do nastolatka – i jest to niejako kwestia oczywista.
Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego
Punktem wyjścia do ustalenia możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego jest ustalenie jego rzeczywistych możliwości, a nie aktualnie uzyskiwanych dochodów. Z doświadczenia procesowego – te są wielokrotnie zaniżane, a nagminnym wręcz zjawiskiem jest wykazywanie zatrudnienia na 1/8 etatu, albo prowadzenia działalności gospodarczej i ukrywanie faktycznych zysków.
Podobnie, gdy ktoś z własnej winy traci dobrze płatną pracę, nie podejmuje się znalezienia zatrudnienia na równie dobrych warunkach, albo choćby zaprzestaje prowadzenia działalności gospodarczej. W tym przypadku Sądy często korzystają z pewnej fikcji prawnej opisanej w art. 136 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym Jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.
Sąd oceni zatem, czy przy pełnym i właściwym wykorzystaniu sił i umiejętności zobowiązanego, jego zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie. Zakres obowiązku zobowiązanego do alimentacji powinien być szacowany z uwzględnieniem w szczególności czy np. zobowiązany posiada wyuczony i dobrze płatny fach, czy jego stan zdrowia pozwala na wykonywanie pracy w pełnym wymiarze, jego wiek.
Oceniając możliwości majątkowe zobowiązanego należy także ustalić najistotniejsze składniki majątku zobowiązanego, np. środki zgromadzone na lokatach bankowych, nieruchomości, papiery wartościowe itd. Egzekwując świadczenia alimentacyjne nie ma bowiem ograniczeń co do poszczególnych sposobów egzekucji świadczeń pieniężnych. Jest to równoznaczne z tym, że niekiedy zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych będzie zmuszony do sprzedaży wartościowych składników majątku, np. nieruchomości, po to by zadośćuczynić obowiązkowi alimentacyjnemu.
Co nie jest uwzględniane przy ustalaniu obowiązku alimentacyjnego?
Zgodnie z art.135 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:
1) świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2020 r. poz. 808 i 875), podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
2) świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
3) świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407);
4) świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111);
5) rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. Poz. 303).
Powyższe należy interpretować w ten sposób, że pobieranie tych świadczeń przez uprawnionego nie jest uwzględniane przy ustalaniu zakresu obowiązku alimentacyjnego zobowiązanego w tym sensie, że zakres tego obowiązku powinien być ustalany tak, jakby uprawniony nie uzyskiwał żadnych środków z tytułu tych świadczeń.
Nie ma także przeszkód, żeby doszło do zsumowania powyższych świadczeń. W takim przypadku również nie należy ich uwzględniać przy określaniu zakresu obowiązku alimentacyjnego. Zobowiązany z tytułu alimentów nie może jednak żądać ustalenia ich w niższej wysokości z uwagi na świadczenia wymienione w art. 135 § 3 k.r.o.
Należy mieć na względzie, że regulacje dotyczące świadczeń alimentacyjnych w istocie są znacznie bardziej rozległe, niż te ujęte w niniejszym wpisie. Każdy przypadek wymaga odrębnej analizy, a co za tym idzie, aby uzyskać odpowiednio dopasowaną pomoc we własnej sprawie, zachęcamy do kontaktu.
