Słowem wstępu
Podstawą faktyczną zatrzymania osoby jest konkretne zachowanie, zdarzenie czy sytuacja wyczerpujące znamiona zawarte w podstawie prawnej, jak również realizacja czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego.
Najogólniej ujmując – w zależności jaki cel i zadanie ma spełnić zatrzymanie można wyróżnić jego dwa rodzaje: procesowe i pozaprocesowe.
Zatrzymanie procesowe jest to forma przymusu procesowego w celu zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego. Zatrzymanie osoby następuje w trybie przepisów proceduralnych: Kodeksu postępowania karnego, Kodeksu karnego skarbowego, Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oraz ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich.
Przykłady:
-zatrzymanie osoby podejrzanej w związku z uzasadnionym przypuszczeniem lub popełnieniem przestępstwa (art. 244 § 1 k.p.k.),
-zatrzymanie świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty – który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem (art. 285 k.p.k.),
-zatrzymania sprawcy wykroczenia (art. 45 § 1 k.p.o.w.),
-zatrzymania nieletniego sprawcy czynu karalnego (art. 48 ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich)
Zatrzymanie pozaprocesowe służy osiągnięciu celów innych niż ściśle procesowe i dokonywane jest na podstawie określonych ustawowo szczególnych przypadków – powodów niezwiązanych bezpośrednio z procesem karnym.
Przykłady:
– faktyczna i bezpośrednia ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego (art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy o Policji),
– doprowadzenie do aresztu śledczego lub zakładu karnego osób, które w wyznaczonym terminie nie powróciły z przepustki (art. 15 ust. 1 pkt 2a ustawy o Policji),
– doprowadzenie osoby do dyspozycji określonego organu, do którego na przykład możemy
zaliczyć:
a) doprowadzenie osoby do wytrzeźwienia (art. 40 ustawy o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi),
b) zatrzymanie w celu umieszczenia osoby w szpitalu specjalistycznym (art. 32 ustawy
o ochronie zdrowia psychicznego),
c) zatrzymanie cudzoziemca w celu wykonania obowiązków określonych w decyzji lub postanowieniu (art. 394 ustawy o cudzoziemcach).
Dlaczego i na jakiej podstawie zostałem zatrzymany?
O tym dowiedzieć powinniśmy się w momencie samego zatrzymania tj. w chwili gdy organ dokonujący zatrzymania oznajmi nam cel oraz wskaże podstawę prawną zatrzymania- zgodnie z art. 41 ust 1 i 3 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., ale także wynika to z poszczególnych ustaw np. art. 244 § 2 k.p.k.
Jakie prawa przysługują zatrzymanemu?
-prawo do informacji o przyczynie zatrzymania i do bycia wysłuchanym (art. 244 § 2 k.p.k.),
-prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia w swojej sprawie (art. 244 § 3 k.p.k.),
-prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym i bezpośredniej z nim rozmowy (art. 245 § 1 k.p.k.),
-prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania (art. 244 § 3 k.p.k.),
-prawo do zawiadomienia osoby najbliższej lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny, o zatrzymaniu (art. 245 § 2, art. 261 § 1, § 2 i § 3 k.p.k.),
-prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie 7 dni od dnia zatrzymania. W zażaleniu można się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania (art. 246 § 1 k.p.k.),
-dostęp do niezbędnej pomocy medycznej.
O zatrzymaniu Policja zawiadamia organ prowadzący przeciwko oskarżonemu postępowanie w innej sprawie, o ile o nim wie (art. 261 § 2a),
Jeżeli zatrzymany nie zna wystarczająco języka polskiego – przysługuje mu prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (art. 72 § 1 k.p.k.). Ponadto jeżeli zatrzymany nie jest obywatelem polskim – prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem. Jeżeli nie posiada żadnego obywatelstwa – prawo do kontaktu z przedstawicielem państwa, w którym zatrzymany mieszka na stałe (art. 612 § 2). Jeżeli przewiduje to umowa konsularna między Polską a państwem, którego zatrzymany jest obywatelem, właściwy urząd konsularny lub przedstawicielstwo dyplomatyczne zostaną poinformowane o zatrzymaniu również bez jego prośby.
Czas zatrzymania
Jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć albo po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania, o ile zatrzymany nie zostanie w tym czasie przekazany do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania – zatrzymany winien zostać natychmiast zwolniony.
W wypadku przekazania do sądu zatrzymany zostanie zwolniony, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania nie zostanie mu doręczone postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (art. 248 § 1 i § 2 k.p.k.) – sąd ma zatem jedynie 24 godziny na podjęcie decyzji w przedmiocie stosowania aresztu od momentu wpływu wniosku.
Co w przypadku gdy zostałem zatrzymany, a nie dysponuję kontaktem do adwokata bądź radcy prawnego?
W takim przypadku, korzystając z prawa do kontaktu z osobą najbliższą, zatrzymany może powiadomić ją o swojej sytuacji i poprosić o skontaktowanie się przez nią z wybranym adwokatem bądź radcą prawnym. Wówczas przekazując informacje o tym jaka jest podstawa zatrzymania, a także gdzie przebywa i do dyspozycji jakiego organu zatrzymany pozostaje – adwokat bądź radca prawny może pojawić się niezwłocznie we właściwym miejscu. Wówczas zatrzymany ma możliwość odbycia konsultacji – co jak się często okazuje w przypadku osób, które są podejrzane o popełnienie przestępstwa, ma olbrzymi wpływ na ich późniejszą sytuację procesową.
Mamy nadzieję, że prezentowana treść Państwa zaciekawiła. Dziękujemy za poświęcony czas oraz w razie znalezienia się w omawianej sytuacji zapraszamy do kontaktu!
